Yaygın Gelişimsel Bozukluk Nedir?

Yaygın gelişimsel bozukluk sıklıkla gelişim geriliği veya gelişimsel bozukluk ile karıştırılır. Bu nedenle gelin önce her birine yakından bakalım.

Gelişim Geriliği Nedir?

Sağlıklı bir gelişim, öngörülebilir bir yol izler. Bugün uzmanların ve ebeveynlerin elinde, ilk aydan itibaren bir çocuğun hangi becerileri gösterebileceğine dair bilgi var. Örneğin, bir çocuğun ilk kelimelerini söylemesini ya da ilk adımlarını atmasını kaç aylıkken beklememiz gerektiğini biliyoruz. Çocuk bu aşamalara beklenen zamanda gelemediğinde, gelişim geriliği söz konusudur. Şuna benzetebiliriz; örneğin, İstanbul’dan Ankara’ya arabayla gidilecek. Yol, 450 km. Saatte ortalama 90 km ile gidilirse, yaklaşık 5 saat sonra ulaşılır. Ankara’ya 5 saatte ulaşan için normal gelişim gösteriyor diyelim. Bazen bir nedenle araba aynı yolu daha uzun sürede alabilir. Bazen bir çocuk ilk adımını 16 aylıkken atar, bazen üç yaşında tek başına merdiven inip çıkamaz ya da bazen yaşından beklenen yönergeleri anlayıp yerine getiremez. Bunlar, akranlarına göre daha geriden gelen çocuklara örnektir. Gelişimlerinde farklılık yoktur! Sadece gelişim aşamalarına gecikmeli ulaşmaktadırlar.

Gelişim Bozukluğu Nedir?

Bazı çocukların gelişimi ise, gelişim sürecinin genel tablosundan farklıdır. Gelişim bozukluğu olan çocuklar becerileri edinmede göreceli olarak yavaş değillerdir. Aynı örnek üzerinden düşünürsek, Ankara’ya daha geç varmazlar. Onlar tümüyle bambaşka bir rotada giderler. Aynı noktaya ulaşabilirler, ama yol boyunca desteklenmeye ihtiyaç duyarlar. Gelişimsel becerileri edinirken farklı yolları veya bazı becerileri edinmede daha az kapasiteleri olabilir. En yaygın bilinen gelişimsel bozukluklarından biri de Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğudur (DEHB). Bu bozukluğa sahip çocuklar dikkatlerini yaşlarından beklenen düzeyde gösteremezler. Ve yine yaşıtlarına göre daha üst düzeyde bir hareketlilikleri vardır. Akranlarından “farklı” olan bir grup özellikleri de vardır. Ve birbirlerine benzerler. Bu özellikleri nedeniyle, DEHB bir gelişimsel bozukluk olarak ifade edilebilir.

Yaygın Gelişimsel Bozukluk Nedir?

Bazı çocuklar ise sosyalleşmede, çevresindeki dünya ile bağlantılarında ve iletişim süreçlerinde sorun yaşar. Bu bozukluk diğer gelişimsel alanlara da yayılır. İlişki kurmada yetersizlik veya çevresinde olanlarla tam olarak bağlantı kurabilmede yaşanan sorun, öğrenmeyi ve gelişim basamaklarını etkiler. Gelişimsel bozukluk bir grupta görülen özelliklerin bir araya gelmesidir. Yaygın gelişimsel bozuklukta ise, bu özellikler dil ve iletişim, sosyal beceriler ve yaratıcı oyun alanlarındaki bozuklukları içeren özelliklerdir.

Yaygın Gelişimsel Bozukluk, iletişim, sosyalleşme ve oyun repertuvarı bozukluklarının sürekliliğini kapsayan şemsiye bir terimdir. Geniş bir çeşitliliği vardır. En ucunda beyaza yakın çok açık mavi, diğer ucunda lacivert rengin olduğu bir renk skalasına benzetebiliriz.

Beyaza yakın çok açık mavi renk "kendi halinde, çevresine ilgi göstermeyen ve biraz mesafeli" olarak görülen bir çocuğu temsil ederse, doğrudan göz teması kurmayan ve çevresine tepki vermeyen bir çocuk bu durumda çok daha koyu mavi renge karşılık gelir. Bu iki çocuğun aynı grupta, farklı düzeylerde sorunları vardır. Farklı ağırlıkta olsa da hepsinin içinde mavi renk vardır.

İlk adım, çocuğun bu renk çeşitliliğinde tam olarak nerede olduğunu, açık mı, yoksa daha koyu mavi mi olduğunu anlamaktır. Sonra, ona en uygun müdahale ve eğitim planını oluşturarak, çocuğun potansiyelini ortaya koyması sağlanmalıdır.

Asperger Sendromu, Rett Sendromu, Otizm ve başka türlü adlandırılamayan yaygın gelişimsel bozukluk, hepsi aynı rengin farklı tonlarıdır.

Yaygın Gelişimsel Bozuklukta Görülen Diğer Belirtiler

Ortak belirtiler olsa da her çocuk kendi küçük farklılıklarını sergiler. Farklı duyusal algı yapısı, çocuğun farklı görmesine veya hissetmesine neden olur. Bu nedenle, duyusal uyaranlara beklenmedik tepkilerde bulunabilirler. Bazı seslere, ışık türlerine, yiyecek tiplerine, dokulara, bazı tür kuralların neden olduğu hislere tahammül gösteremezler ya da çok zorlanarak dayanabilirler. Bazı çocuk için kıyafetlerinin yaka etiketi dayanılmaz olabilir. Veya paçalarını, kollarını sıvamak isterler. Paçanın, kolun tenine dokunma hissi dayanamayacağı kadar rahatsız edici gelebilir. Defalarca kere seslenildiğinde ismine bakmayan bir çocuk, klimanın sesinden rahatsız olabilir.

Her çocuk bir potansiyelle dünyaya gelir. Bazen kimi çocuğun bu potansiyeli ortaya koymasında engel olur. Yaygın gelişimsel bozukluğu olan çocuklarda da engel, sosyalleşme ve iletişim alanlarındadır. Çocuğun ihtiyacına özel yapılandırılacak bir özel eğitim programı, çocuğun potansiyelini ortaya çıkmasını sağlar.

Kaynak:

Barbara Quinn, Anthony Malone, Pervasive Developmental Disorder An Altered Perspective.